1919 yılında Bartın Kaymakamlığı yapan Ahmet Durmuş Evrendilek’in torunu Prof. Dr. Filiz Yenişehirlioğlu, dedesinin el yazısıyla kaleme aldığı hatıra defterinden ilginç detaylar anlattı:
“Dedem Bartın’ı 3 kez işgalden kurtarmış. Onlardan biri Çerkez-Anzavur saldırısını kalın ve uzun soba borularından Bartın boğaz bölgesinde top namlusu görüntüsü oluşturarak engellemiş.”
BARTINSTAR/TARİH
Bu yıl 24. Kez kapılarını açan 24. Uluslararası Kitap Fuarı etkinlikleri çerçevesinde düzenlenen söyleşilerde Bartın tarihine ilişkin çarpıcı detaylar gün yüzüne çıktı. 1919 yılında Bartın Kaymakamlığı görevinde bulunan Ahmet Durmuş Evrendilek’in torunu, Koç Üniversitesi Vehbi Koç Ankara Araştırmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi (VEKAM ) Direktörü, Akademisyen Prof. Dr. Filiz Yenişehirlioğlu, fuarın ilk söyleşisini gerçekleştirdi.
BARTIN’DA KUVAYI MİLLİYE’Yİ ÖRGÜTLEYEN KAYMAKAM
Bartın’da Kuvayi Milliye’nin örgütlenmesinde öncülük eden Evrendilek’in torunu Yenişehirlioğlu, “Kent Hafızasından İzler; Ahmet Durmuş Evrendilek” adlı söyleşisinde, dedesinden ve anneannesinden Bartın ile ilgili hikayeleri dinleyerek büyüdüğünü, fuar sayesinde hikayelerini dinlediği Bartın’ı yakından tanıma fırsatı elde ettiğini söyledi.
EL YAZISIYLA ANILARINI KALEME ALMIŞ
Belediye Başkanı Cemal Akın’la geçen ay Ankara’da tanıştıklarını ve bu tanışmada 14 Kasım 1919-4 Haziran 1920 yılları arasında Bartın’da kaymakamlık yapan dedesinden bahsettiğini anlatan Yenişehirlioğlu, “Dedemin 1950 yılında kendi el yazsıyla yazmış olduğu ‘Çevremden Hatıralar’ isimli anı defterinde Bartın ile ilgili yer alan hatıraları anlatmıştım. Bu görüşmeden sonra Bartın’la tekrardan ilişkimiz kuruldu” dedi. Söyleşi de defterde yer alan anılara ilişkin bilgiler paylaşan Prof. Yenişehirlioğlu, şöyle konuştu:
Altın Deresi olarak bahsediyor: “Dedem bu defterde Bartın’da görevde bulunduğu süre zarfında köy mekteplerinin yapılması konusunda büyük çaba harcadığını ifade ediyor. Yine hastane, köprü ve yol yapımıyla da ilgili büyük uğraş verildiğini söylüyor. Bildiğim ve bugün de bizzat gördüğüm kadarıyla Bartın için büyük önem taşıyan Bartın Irmağı’ndan dedem ‘Altın Deresi’ olarak bahsediyor.
Bartın’ın Zonguldak’la irtibatı kesmiş: Dedem İstanbul Hükümetine karşı çıktığı için, Mustafa Kemal’in hükümetinde yer aldığından bir taraftan İstanbul Hükümetinden bir taraftan da isyanlardan Bartın’ı uzak tutmaya çalışmış. Zonguldak İstanbul Hükümetinin yanında yer alıyor. Bu nedenle dedem Zonguldak idaresiyle irtibatını kesince kendi başına Bartın’ı idare eder konuma geliyor. Bu nedenle Bartın’ı Kastamonu iline bağlıyor.
Bartın’ı isyanlardan kurtarmış: “Bolu-Düzce-Gerede İsyanının Bartın’a sıçramasının önüne geçiyor. Yine Çerkez-Abaza İşgalinden de Bartın’ı kurtarıyor. Müthiş dengeler kurarak bu isyanları uzak tutmuş. Çerkez-Anzavur’ların da olası Bartın’a gerçekleştireceği saldırıyı da kalın ve uzun soba borularından Bartın boğaz bölgesinde top namlusu görüntüsü oluşturarak engelliyor. İşgalcileri korkutmaya çalışıyor. Bunda başarılı da oluyor. Bartınlıların da bu süreçte büyük yardımlarını gördüğünü anlatıyor.”
Bartınlılar büyük vefa göstermiş: “Bu süreçler sonrası dedemi emekliye ayırmak istiyorlar. Bartınlılar ilgili kurumlara dedemin Bartın’da kaymakam olarak göreve devam etmesini istediklerini belirten telgraflar yazıyorlar. Bartın’ı 3 işgalden kurtaran Kaymakamlarını geri isteyen Bartınlıların sesine kısmen kulak verilse de telgraflar ve iyi bir devlet adamı olması münasebetiyle Kaymakam Ahmet Durmuş Evrendilek, Söğüt’e görevlendiriliyor…”
Başkan Cemal Akın, fuarın onur konuklarından olan Prof. Dr. Filiz Yenişehirlioğlu’na 24. Uluslararası Kitap Fuarı’na vermiş oldukları destekler için plaket ve çeşitli hediyeler takdim etti.
BARTIN KENT TARİHİNİ BELGELEMEDE ÇOK YOL ALMIŞ
Kentlerin tarihinin gelecek kuşaklara aktarılabilmesi için yapılması gerekenlerle ilgili de tavsiyelerde bulunan Prof. Dr. Yenişehirlioğlu, “Kent tarihi için belgeleme çok önemlidir. Tabii anılar da önemli. Ancak anıları kontrollü kullanmak geriyor. Yanlış hatırlanabiliyor veya kişi kendine göre yorum katabiliyor. Dolayısıyla karşılaştırmalı olarak anılara bakmak lazım. Öncelik belgelemedir. Maddi kültür verileri ve bu verilerin müzelerde sergilenmesi kent tarihinin gelecek kuşaklara aktarılmasını sağlar. Bunu Bartın Belediyesi’nin gerçekleştirdiğini görüyoruz. Yalı bölgesindeki canlandırmalar, şehri belli noktalarındaki heykel ve maketler insanlara bu şehrin kültürüyle ilgili bilgi veriyor. Bu kapsamda yine Belediye tarafından yeni kurulacak olan ‘Bartın Kent Belleği ve Araştırma Kütüphanesi’ de çok anlamlı. Bartın, hem belgeleme hem de maddi kültürün sergilenebilmesi adına büyük yol kat etmiş. İnşallah daha da Bartın kendini bu konuda geliştirecektir” dedi.
xxx
Prof. Dr. Filiz Yenişehirlioğlu Kimdir?
2013 yılından beri Koç Üniversitesi Arkeoloji ve Sanat Tarihi Bölümünde Öğretim Üyesi olarak görev yapıyor. Aynı zamanda Ankara’da bulunan Koç Üniversitesi, Vehbi Koç Ankara Araştırmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi’nin de Direktörü. Daha önceleri Başkent Üniversitesinde Güzel Sanatlar ve Tasarım Fakültesi kurucu dekanlığını yaptı, öncesinde de uzun yıllar Hacettepe Üniversitesi Sanat Tarihi Bölümü’nde çalıştı. Uluslararası Türk Sanatı Kongresi Ulusal Komite Üyesi ve Uluslararası Ortaçağ Akdeniz Seramikleri Derneği Yönetim Kurulu Üyesi. Bu kapsamda bir çok sempozyum ve kongreler düzenledi. 1993-2003 yılları arasında Türk-İslam Eserleri Müzesi ile beraber İstanbul Tekfur Sarayında 18. yüzyıl Osmanlı Çini Fırınları ve Eyüp Çömlekçiler Mahallesi Kazı ve Yüzey Araştırmalarını yürüttü. İstanbul Büyük Şehir Belediyesi’ne bağlı olarak Tekfur Sarayı Müzesi’ni 2019 yılında kurdu. Osmanlı Sanatı, Mimarisi, Kentleri ve Arkeolojisi üzerine dersler verdi ve bu konuda uluslararası ve ulusal yayınları bulunuyor. Fransız Kültür Bakanlığı Şövalye Nişanı ile İtalyan Adelaide Ristori Başarılı Kadın ödüllerine sahip.
